تحلیل و بررسی موانع آمایش سرزمین در ایران

نویسندگان

1 کارشناس پژوهشی پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه شریف

2 دانشیار گروه مطالعات توسعۀ اجتماعی دانشگاه تهران

3 استادیار جامعه شناسی توسعه، مؤسسۀ مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

چکیده

سابقۀ برنامه ریزی عمرانی در کشور بیش از شش دهه است. در این مدت، برنامه ریزی در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص، تحت تأثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، همواره با دگرگونی هایی همراه بوده است. این برنامه ها با موانع و چالش هایی رو به رو بوده اند. هدف مقالۀ حاضر تحلیل و ارزیابی این چالش ها و موانع پیش روی اجرای برنامه های توسعه در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص است. روش تحقیق در این مقاله اسنادی است. نتایج نشان می دهد که هرچند تقسیم کار بین مناطق با منابع بالقوۀ آن ها، در تدوین اسناد آمایش سرزمین، در قالب نظر صورت گرفته، اما در عمل توجه چندانی به آن نشده است. این امر منجر به توسعۀ نامتوازن و نامتعادل مناطق کشور شده که خود سبب تشدید نابرابری بین مناطق مختلف کشور شده است. ازجمله موانع این فقدان تقسیم کارِ عملی بین مناطق کشور می توان به ساختار تک ساخت سیاسی، تقسیم بندی نامناسب سیاسی ـ اداری، نبود تعریف مناسب از منطقه در کشور، بی توجهی به مسئلۀ جمعیت و مهاجرت، فقدان طرح یکپارچه و نظام مند، بی توجهی به همۀ ابعاد آمایش سرزمین به یک اندازه، فشارهای سیاسی برای اجرای طرح ها و پروژه های فاقد توجیه اقتصادی و فنی و فقدان مدل مناسب برای آمایش سرزمین در ایران اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Land use Barriers in Iran

نویسندگان [English]

  • Younes Akbari 1
  • Hossein Imani Jajarmi 2
  • Valiollah Rostamalizadeh 3
1 RISTIP
2
3
چکیده [English]

History of development planning in the country is more than six decades and planning in general and land use planning in particular at this time under the influence of economic, social and political conditions has always been associated with the changes. These programs have faced with obstacles and challenges that present article aims to analyze and evaluate the challenges and obstacles facing the implementation of development programs in general and land use in particular. Methods of this study is documentary method. Results show that although the division of labor between regions with thier potential sources in the formulation of land use planning documents conducted theoretically but practically neglected and this has led to imbalanced and unequal development areas of the country that has led to intensifies the inequalities between different regions of the country. Among the obstacles this lack of practical division of labor between the areas  of the country can be cited to framework a single political structure, political - administrative improper  subdivisions, the lack of an integrated and systematic plan, lack of equal attention to all aspects of land use, political pressure to implement projects without economic and technical justification, lack of appropriate  models for land use in iran, lack of proper definition of the area in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • land use planning
  • imbalanced development
  • division of labor
  • resources
  • planning
منابع
ایمانی جاجرمی، حسین. و دباغی، حمیده (1394). «مطالعة سیاست‌های اقتصادی ایران با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعة موردی: برنامة چهارم و پنجم توسعة کشور). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(3)، 501-527.
احمدی‌پور، زهرا. و جعفرزاده، حسن. و میرزایی، محمدرضا (1393). «تحلیل کارکردی تقسیمات کشوری در اجرای برنامه‌های آمایش سرزمین با تأکید بر ایران». فصلنامة برنامهریزی منطقهای، 4(14)، 1-12.
بصیرت، میثم (1390). آمایش سرزمین. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
تابش، احمد (1383). اندیشة توسعه و برنامهریزی در ایران و چگونگی تشکیل سازمان برنامه. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
توفیق، فیروز (1384). آمایش سرزمین ـ تجربة جهانی و انطباق آن با وضع ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
پوراصغر سنگاچین، فرزام (1387الف). «مروری بر تحولات آمایش سرزمین (1347-1377)». هفتهنامة خبری ـ تحلیلی برنامه. 7(288)، معاونت برنامه‌‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری.
پوراصغر سنگاچین، فرزام (1387ب). «مروری بر تحولات آمایش سرزمین (برنامه‌های سوم و چهارم)». هفتهنامة خبری ـ تحلیلی برنامه. 7(289)، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری.
خنیفر، حسین (1389). «درآمدی بر مفهوم آمایش سرزمین و کاربردهای آن در ایران». آمایش سرزمین، 2(2)، 5-26.
رضوانی، محمدرضا (1390). برنامه‏ریزی توسعۀ روستایی در ایران. تهران: نشر قومس.
رکن‏الدین افتخاری، عبدالرضا (1372). مکانیسم برنامه‏ریزی در ایران با تأکید بر برنامه‏ریزی روستایی، مجموعه مقاله‏های سمینار جامعه‏شناسی و توسعه. تهران: سمت.
سلطانی، ناصر (1392). «ارزیابی موانع فراروی طرح‌های آمایش سرزمین در ایران با رویکرد تلفیقی». ، 17(3)، 63-84.
قانون برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383). معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تهران.
سابقة برنامهریزی در ایران (1377). معاونت امور اقتصادی و هماهنگی، دفتر اقتصاد کلان، سازمان برنامه و بودجه.
شکوری، علی (1391). سیاست‏های توسعۀ کشاورزی در ایران. تهران: سمت.
صالحی، اسماعیل. و پوراصغر سنگاچین، فرزام (1388). «تحلیلی بر موانع فراروی آمایش سرزمین در ایران». فصلنامة راهبرد، 18(52)، 149-181.
عظیمی، حسین (1379). «توسعه و نهادسازی در اقتصاد ایران»، مجموعه سخنرانیهای علمی ـ تخصصی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
علوی، مهشید (1392). «برنامۀ پنجم از روی رودربایستی نوشته شده است». ماهنامۀ توسعۀ کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات (تکفا).
کاظمی، منصوره (1386). «مروری اجمالی بر سیر تحولات آمایش سرزمین در ایران». مجلة اقتصادی، 7(67و68)، 71-79.
محمودی، سیدمحمد (1388). «تحلیلی بر سیر تحولات کلان آمایش سرزمین فرانسه در نیم قرن گذشته و ارائة پیشنهاداتی اجرایی جهت بهبود وضعیت آمایش سرزمین ایران». آمایش سرزمین،1(1)، 141-180.
منصوری، سهیلا (1389). «سیر تهیه و تصویب قانون برنامۀ پنج‌سالۀ پنجم توسعه». هفته‏نامۀ خبری ـ تحلیلی برنامه، 9(402)، معاونت برنامه‏ریزی و نظارت راهبردی رئیس‏جمهور.
وحیدی، پریدخت (1373). «آمایش سرزمین: راهنمایی برای برنامه‌ریزی آموزش عالی». فصلنامة پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، 2(7و8)، 75-104.
ویسی، هادی. و مهماندوست، خدیجه (1392). «تأثیر نظام سیاسی تک‌ساخت بر آرایش فضایی ـ مکانی و توسعة شهرهای ایران». فصلنامة ژئوپلیتیک، 9(2)، 204-229.