درآمدی بر روش تحقیق: رویه‌های استاندارد تحلیل داده‌های کیفی

طیبی ابوالحسنی, سیدامیرحسین

درآمدی بر روش تحقیق: رویه‌های استاندارد تحلیل داده‌های کیفی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

سیدامیرحسین طیبی ابوالحسنی

دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

پیدایش و گسترش روش شناسی کیفی در جامعۀ علوم اجتماعی و انسانی ایران، در چند سال اخیر، موضوع مناقشات و مجادلات ضمنی نظری و روشی متعددی بوده است. توجه به روش های کیفی و گسترش روزافزون استفاده از آن در جامعۀ دانشگاهی کشور نه تنها مستلزم آشنایی با این روش شناسی و چگونگی طراحی و اجرای آن است، بلکه نیازمند آشنایی با رویه های تحلیلی این روش ها و استفاده از آن ها نیز هست. این رویه های استاندارد به ندرت به صورت مقالۀ کاربردی ارائه شده اند. هدف از نگارش این مقاله معرفی رویه های استاندارد تحلیل داده های کیفی و فنون مرتبط با آن به صورت خلاصه و کاربردی است. بدین منظور، به کمک روش پژوهش منابع کتابخانه ای، یازده روش جامع این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. این روش ها عبارت اند از تحلیل مردم نگارانۀ تماتیک، تحلیل نظریۀ زمینه ای، تحلیل روایتی، تحلیل پدیدارشناسی، تحلیل محتوای کیفی، تحلیل مکالمه، تحلیل نشانه شناختی، توصیف ضخیم، تحلیل موقعیتی، تحلیل گفتمان و تحلیل داده های مشاهده ای. در بخش پایانی مقاله نیز خلاصه ای کاربردی از شیوۀ کدگذاری در روش های کیفی ارائه می شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.24767220.1398.09.2.5.1

عنوان مقاله [English]

Introduction to Research Methodology: Standard procedures for qualitative data analysis

نویسنده [English]

Amirhossein Tayebi Abolhasani

PhD. Student of Business Management, Allameh Tabataba’i University of Tehran

چکیده [English]

The emergence and development of qualitative methodology over the past few years in the social and human sciences community of Iran has been the subject of controversy in theory and practice in a number of ways. The increasing attention to and increasing the use of quality methods in the academic community of the country not only requires familiarization with this methodology and how it is designed and implemented, but also requires familiarization with the analytical procedures of these methods and their use. But these standard procedures are rarely introduced as an applied article. The purpose of this paper is to introduce standard procedures for analyzing qualitative data and related techniques in a brief and practical way. So, with the help of library resources research methodology, 11 comprehensive methods of this field have been examined. These include: Ethnographic Thematic Analysis, Grounded Theory, Narrative Analysis, Phenomenological Analysis, Qualitative Content Analysis, Conversation Analysis, Semiotic Analysis, Thick Description, Situational Analysis, Discourse Analysis, Observational Data Analyze. In the final section of the paper, a brief practical summary of the coding method in qualitative methods is presented.

کلیدواژه‌ها [English]

Qualitative Method
Analysis
Procedure
Model
Evaluation

مراجع

ازکیا، مصطفی، (1382)، «روش‌های کاربردی تحقیق»، تهران: انتشارات کیهان
اعرابی، سیدمحمد، دهقان، نبی الله، (1390)، «تبیین روش‌شناسی مناسب در کنترل استراتژیک»، روش‌شناسی علوم انسانی، سال 17، شماره 66، ص 26-7
اکبری، مرتضی، (1397)، «اعتبارسنجی و سنجش کیفیت در پژوهش‌های کمّی، کیفی و آمیخته»، روش‌شناسی علوم انسانی، دوره 24، شماره 94، ص 45-23
ایمان، محمدتقی، (1388)، «مبانی پارادایمی روش‌های تحقیقی کمی و کیفی در علوم انسانی»، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
ایمان، محمدتقی، محمدپور، احمد، (1383)، «فرآیند و پیامدهای نوسازی در کردستان ایران: مطالعۀ موردی شهرستان سردشت»، نامۀ انجمن انسانشناسی، سال سوم، ص 39-11
بحیرایی، مجتبی، محمدروضه سرا، مریم، جعفری، روح الله، (1395)، «شناسایی حوزه های آینده استانداردسازی: روش‌شناسی و تجربیات عملی»، مدیریت استاندارد و کیفیت، سال 6، شماره 1، ص 29-7
تبریزی، منصور، (1393)، «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره64، ص 138-105
توفان، الهه، (1385)، «تحلیل نشانهشناختی شب و روز، اثر پن رز»، فصلنامه هنر، شماره 19، ص 132
حاجی پور، بهمن، موتمنی، علیرضا، طیبی ابوالحسنی، سیدامیرحسین، (1395)، «فراترکیب عوامل موفقیت تجاری‌سازی محصولات با فناوری پیشرفته»، مدیریت نوآوری، دوره5، شماره4، ص 54-19
حافظ‌نیا، محمدرضا، (1386)، «مقدمه‌ای بر تحقیق در علوم انسانی»، تهران، انتشارات سمت
خاکی، غلامرضا، (1391)، «روش تحقیق (با رویکرد پایان‌نامه نویسی)»، تهران، انتشارات فوژان، چاپ سوم
دانایی فرد، حسن، الوانی، مهدی، آذر، عادل، (1393)، «روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع»، تهران، انتشارات صفار، چاپ نهم
دانایی‌فرد، حسن، الوانی، سید مهدی، آذر، عادل، (1383)، «روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع»، تهران: انتشارات صفار
دانایی‌فرد، حسن، امامی، سیدمجتبی، (1386)، «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی ‌داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، دوره 1، شماره 2، ص 97-69
دلاور، علی، (1385)، «مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی»، تهران: رشد، چاپ پنجم
ذکائی، محمدسعید، (1387)، «روایت،روایتگری و تحلیلهای شرححالنگارانه»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی: ویژهنامۀ پژوهشهای اجتماعی، سال هشتم، شماره 28، ص 98-69
راودراد، اعظم، (1386)، «سینمای دینی ایران؛ مقایسه کویر و قدمگاه»، نامۀ صادق، سال چهاردهم، شماره 32، ص 79
سالدنا، جانی، (1395)، «راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی»، ترجمه عبدالله گیویان، نشر علمی و فرهنگی
سرمد، زهره، بازرگان، عباس، حجازی، الهه، (1375)، «روش تحقیق:روش‌های تحقیق در علوم رفتاری»، تهران، انتشارات آگه
سلطانی، علی اصغر، (1387)، «تحلیل گفتمان سیاسی رسانهها»، فصلنامه علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره 2، ص 65
سعیدی، محبوبه، (1387)، «تحلیل نشانهشناختی یک نگاره (گذر فریدون از اروند)»، کتاب ماه هنر، شماره 126، ص 54
صادقی فسائی، سهیلا، ناصری راد، محسن، (1391)، «عناصر بنیادین پژوهش کیفی در علوم اجتماعی: هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و روش»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 5، شماره 2، ص 98-78
عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ زاده، محمد، (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره 2، ص 198-151
عبداللهیان، حمید، (1385)، «روایتشناسی: موارد خاصی از بازاندیشی خویشتن زنانه در ایران»، نامه علوم اجتماعی دانشگاه تهران، شماره 27،ص 57
عزیزی، شهریار، (1395)، «روش پژوهش در مدیریت با تأکید بر مثال‌های کاربردی و آماری»، تهران: سازمان سمت
فاضلی، نعمتالله، (1387)، «مسجد و مدرنیته: مروری تحلیلی و جامعهشناسی به گفتمانهای مسجد در ایران»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی: ویژهنامۀ پژوهشهای اجتماعی، سال هشتم، شماره 28، ص 132-99
فاضلی، نصرالله، (1376)، «آموزش، تحقیق و ترویج تحلیل محتوای نامه علوم اجتماعی»، نمایه پژوهش، سال اول
قائدی، محمدرضا، گلشنی، علیرضا، (1395)، «روش تحلیل محتوا، از کمی گرایی تا کیفی گرایی»، روش‌ها و مدل‌های روانشناختی، دوره 7، شماره 23، ص 82-58
قلیپور، آرین، (1386)، «بررسی صحت و سقم کلیشههای منفی زنان در سازمانها»، پژوهش زنان، سال پنجم، شماره 3
کاظمی، عباس، محسنی آهویی، ابراهیم، (1387)، «تبعیض سنی: ارزیابی گفتمان سیاست فرهنگی در هویت‌بخشی به جوانان ایرانی»، نامه علوم اجتماعی دانشگاه تهران، سال شانزدهم، شماره 33، ص 23
کمالی، یحیی، (1396)، «روش‌شناسی فراترکیب و کاربرد آن در سیاستگذاری عمومی»، سیاست، دوره 47، شماره 3، ص 736-721
گلینی مقدم، گلنسا، مومنی،عصمت، ستارزاده، اصغر، (1393)، «تیپ‌شناسی و روش تحقیق مطالعات همکاری علمی در ایران»، رهیافت، شماره 57، ص 66-55
مبینی دهکردی، علی، (1390)، «معرفی طرح‌ها و مدل‌ها در روش تحقیق آمیخته»، راهبرد، دوره 20، شماره 60، ص 234-217
موسوی لر، اشرفالسادات، بخارایی، بهاره، (1387)، «کاربرد نمادهای گیاهی در طراحی نشانههای معاصر ایران»، هنرهای زیبا، شماره 37، ص 111
مهربان مرضیه، عادل، آشوری، الهه، مولادوست، اعظم، آقایی، صدیقه، (1387)، «تجارب روانی بیماران دارای استوما (کلستومی)، یک مطالعۀ پدیدارشناسی»، تحقیقات علوم رفتاری، سال ششم، شماره 2، ص 127-119
محمدپور، احمد، (1392)، «روش تحقیق کیفی ضد روش جلد دوم»، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ دوم
محمدپور، احمد، (1388)، « تحلیل داده‌های کیفی: رویه ها و مدل ها»، مجله انسانشناسی، دوره دوم، سال یکم، شماره پیاپی 10، ص 160-127
نجاتی حسینی، سیدمحمود، (1386)، «سیاستهای دینی و فرهنگ مردمی در ایران: تحلیل گفتمان انتقادی برنامههای توسعه (88-1368)»، نامه صادق، سال چهاردهم، شماره 32، ص47
یمانی، نیکو، نصر، احمدرضا، منجمی، امیرحسن، (1386)، «تحلیل داده‌های پژوهش‌های کیفی با استفاده از نرم‌افزار»، آموزش در علم پزشکی، دوره 7، شماره 2، ص 436-423
Aspers, P., Corte, U., (2019), What is Qualitative in Qualitative Research, Qualitative Sociology, 42(2), 139-160.
M., Gaskall, G., (2003). Qualiataive Researching With Text, Image and Sound: a Practical Handbook, London: Sage Publications Ltd
N., (2007), Approaches to Social Inquiry, London: Polity Press.
B., (2006). Qualitative Research Methods for the Social Sciences, NewYork: Allyn and Becon
Brown, A.P., (2010), Qualitative method and compromise in applied social research, Qualitative Research, 10(2), 229–248.
Carter, SM, Little, M., (2007), Justifying knowledge, justifying method, taking action: epistemologies, methodologies, and methods in qualitative research, Qualitative Health Research, 17, 1316-1328.
Clarke, V., Braun, V., (2006), Using thematic analysis in psychology, qualitative research in psychology journal, 2, 123-140.
Cleland, J.A., (2017), The qualitative orientation in medical education research, Korean Journal of Medical Education, 29(2), 61-71.
J., (1998). Qualitative Inquiry and Research Design: chossing Among Five Tradition, London: Sage Publication Ltd.
Creswell, J. W., Miller, D. L. (2000). Determining Validity in Qualitative Inquiry, Theory into Practice, 39, 124-130.
Cristancho, S.M., Goldszmidt, M., Lingard, L., Watling, C., (2018), Qualitative research essentials for medical education, Singapore Medical Journal, 59(12), 622-627.
Crow, G, (2012), Methodological Challenges for the 21st Century’, presentation at the University of Sheffield. Available at: http://www.sheffield.ac.uk/polopoly_fs/1.172803!/file/1120crow.pdf
J., Staruss, A., (2007), Basics of Qualitative Research, Third Edition, London: Sage Publications
Denzin N., Lincoln Y. (Eds.) (2000), Handbook of Qualitative Research. London: Sage Publication Inc.
E., Gitlin, L., (2005). Introduction to Research: Understanding and Applying Multiple Strategies, Third Edition, Mosby Press.
Dickson-Swift, V., James, E. L., Kippen, S., Liamputtong, P., (2007). Doing sensitive research: what challenges do qualitative researchers face, Qualitative Research, 7(3), 327–353.
Dixon-Woods, M., (2007), Appraising qualitative research for inclusion in systematic reviews: a quantitative and qualitative comparison of three methods. Journal of Health Services Research & Policy, 12(1), 42–47.
Edwards, R., Brannelly, T., (2017), Approaches to democratising qualitative research methods, Qualitative Research, 17(3), 271–277.
K. G., (2002). Qualitative Research Methods and Process, Second Edition, London: Open University Press.
N., (1992). Discourse and Social Change, London: Polity press.
M. S., (1995). Startegies for Interpreting Qualiataive Data, London: Sage Publications Ltd.
Feyerabend, P., (2010), Against Method, Publisher Verso, Fourth Edition
FitzPatrick, B., (2019), Validity in qualitative health education research, Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 11(2), 211-217.
J. F., (1998). Analyzing Field Reality, London: Sage Publications Ltd.
B., (1978). Theoretical Sensitivity, Sociology Press.
B., (1998). Doing Grounded Theory: Issue and Discussions, Sociology press.
Hanson, J.L., Balmer, D.F., Giardino, AP., (2011), Qualitative research methods for medical educators, Academic Pediatrics, 11(5), 375-386.
Hoeber, L., Shaw,, (2017), Contemporary qualitative research methods in sport management, Sport Management Review, 20(1), 4-7.
J. (2005).Analyzing Social Settings: A Guide to Qualitative Observation and Analysis, Belmont, CA, Wadsworth.
Martínez-Salgado C. (2012), Sampling in qualitative research: basic principles and some controversies. Ciência & Saúde Coletiva, 17 (3), p 613-9.
P.K., (1987). Semiotics and Fieldwork, London: Sage Publications Ltd.
J., (2004). Qualitative Research Design: An Interactive Approache, Second Edition, London: Sage Publications.
Mills, M. B., Huberman, M., (1994). Qualiataive Data Analysis: Sourcebook of New Methods, London: Sage Publications Ltd.
R., (1993). Scarcy and Fielwork, London: Sage Publications Ltd.
Moen, Kåre & Middelthon, Anne-Lise Orvin (2015). Qualitative Research Methods, In Petter Laake; Haakon Breien Benestad & Bjørn Reino Olsen (ed.), Research in Medical and Biological Sciences: From Planning and Preparation ot Grant Application and Publication.. Academic Press. Chapter 10. s 321 -378.
C., (1994). Phenomenological Research Methods, First Edition, London: Sagr Publications, Inc.
Neondorf, K.A., (2016), The content analysis guidebook, London, Sage Pub, Second edition
L., (2007), Basics of Social Research: Qualitative and Quantitative Approaches, Second Edition, Allyn & Bacon.
L., (2006), Social Research Methods: Quantitative and Qualitative Approaches, Third Edition. London: Allyn and Bacon.
Ozalpman, D., (2018), Book Review: Vivienne Waller, Karen Farquharson and Deborah Dempsey, Qualitative Social Research Contemporary Methods for the Digital Age, Qualitative Research, 19(3), 356-357.
Phillippi, J, Lauderdale, J., (2018), A guide to field notes for qualitative research: context and conversation, Qualitative Health Research, 28(3), 381–388.
Keith, (2004), Introduction to Social Research: Quatitative and Qualitative Approache, London: Sage Publications Ltd
Reeves, S, Albert, M, Kuper, A, Hodges, BD, (2008), Why use theories in qualitative research, British Medical Journal, 337:a949.
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A., (2009), Research methods for business students. Fifth edition. Harlow: Pearson Education
R., Jupp, V., (1996). Data Collection and Analysis, London: Sage Publications Ltd.
D., et al., (2003). The Handbook of Discourse Analysis, Blackwell Publishing.
G., (2006), Qualitative Research: A Personal Skills Approach, Pearson, Merril Prentice-Hall.
D., (2005). Doing Qualitative Research, London: Sage Publication
Tavakol, S, Dennick, R, Tavakol, M., (2012), Medical students’ understanding of empathy: a phenomenological study,Medical Education, 46, 306-316.
Travers, M., (2009), New methods, old problems: a sceptical view of innovation in qualitative research, Qualitative Research, 9 (2), 161-179.
S. and et al., (2005). Methods of Text and Discourse Analysis, London: Sage Publications Ltd.
M., et al., (2003). Discourse As Data, London: Sage Publications Ltd.
Wiles, R., Crow, G., Pain, H., (2011), Innovation in qualitative research methods: a narrative review. Qualitative Research, 11(5), 587–604.
R., Meyer, M., (2001). Methods of Critical Discourse Analysis, London: Sage Publications Ltd.
H., (2005). The Art of Fieldwork, Second Edition, AltaMira Press.
H., (2008). Writing Up Qualitative Research, Third Edition, London: Sage Publications Ltd.
S., (2001). Narratives in Action: A Strategy for Research and Analysis, London: Sage Publications Ltd.