دو دهه عملکرد کشورهای اسلامی در حال توسعه عضو گروه D8 در بروندادهای علمی و فناورانه: مطالعه تطبیقی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علم اطلاعات و دانش شناسی، گروه پژوهشی ارزیابی و توسعۀ منابع، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم فناوری، شیراز، ایران

2 کارشناس ارشد علم سنجی، گروه آموزشی علم سنجی، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم فناوری، شیراز، ایران.

چکیده

اهمیت دستاوردهای علم و فناوری در دنیای امروز چنان است که بخش اعظمی از توسعۀ کشورها براساس آن ها ارزیابی می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت جمهوری اسلامی ایران از منظر بروندادهای علم و فناوری در بازه زمانی بیست ساله و مقایسۀ آن با کشورهای اسلامی عضو گروه D8 انجام شد. این پژوهش کاربردی بوده و به روش تحلیلی - توصیفی با رویکرد علم سنجی ارائه شد. جامعۀ پژوهش شامل بروندادهای علمی و فناورانه کشورهای اسلامی گروه D8، نمایه شده در پایگاه اسکوپوس و پایگاه های بین المللی پروانه های ثبت اختراعات در بازه زمانی 1997 تا 2017 بود. یافته های پژوهش نشان داد که ایران در شاخص های تعداد بروندادهای علمی و استنادات، پس از ترکیه جایگاه دوم را در بین کشورهای گروه D8 به خود اختصاص داده است. در حوزۀ بروندادهای فناورانه در سه پایگاه بین المللی USPTO EPO  و WIPO ایران به ترتیب در جایگاه دوم پس از مصر، جایگاه سوم پس از ترکیه و مالزی و جایگاه چهارم پس از ترکیه، مالزی و مصر قرار داشت. با توجه به نسبت بروندادهای فناورانه به برونداد های علمی، ایران در بین هشت کشور جایگاه چندان مناسبی نداشت و از این حیث حتی از پاکستان، بنگلادش یا نیجریه عقب تر بود. در بیشتر کشورهای بررسی شده بین تعداد بروندادهای علمی با تعداد استنادات و همچنین بروندادهای فناورانه رابطۀ مثبت و معنی داری برقرار بود. با وجود این، نتایج نشان دادند که افزایش تعداد بروندادهای علمی ایران الزاماً به افزایش متناسب و شایستۀ بروندادهای فناورانه منجر نشده است. این موضوع نشان دهندۀ شکاف بین علم و فناوری در کشور است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Scientific and Technological Outputs of the Islamic Republic of Iran and other Members of D8 Countries

نویسندگان [English]

  • Hajar Safahieh 1
  • Zeinab Sharifi Fard 2
1 Assistant Professor, Research department of evaluation and collection development. Regional Information Center for Research and Technology, Shiraz, Iran.
2 A.M in Scientometrics, Regional Information Center for Research and Technology, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The achievements of science and technology in today’s world, considered as base of countries’ development. The aim of this study was to investigate the situation of the Islamic Republic of Iran in terms of science and technology outages over a period of 20 years and compare it with Islamic countries that are members of the D8 group. This applied research performed by descriptive-analytical method with scientometric approach. The research community included the scientific and technological outputs of the Islamic countries of the D8 group, indexed at the Scopus database and the international databases of patent licenses for the period 1997-2017. The findings showed that Iran ranks second among the D8 countries in terms of the number of scientific outputs and citations after Turkey. In terms of technological outputs, Iran ranked second after Egypt, third after Turkey and Malaysia, and fourth after Turkey, Malaysia and Egypt, respectively in three international databases: USPTO, EPO and WIPO. In terms of technological outputs to scientific outputs, Iran did not have a good position among the eight countries and in this respect; it was even behind Pakistan, Bangladesh or Nigeria. In most of the countries studied, there was a positive and significant relationship between the number of scientific outputs and the number of citations, as well as technological outputs. However, the results showed that a large increase in the number of scientific outputs in Iran did not necessarily lead to an appropriate increase. Gives a gap between science and technology in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific Outputs
  • Technological Outputs
  • Science Production
  • D8 countries
  • Science and Technology

مراجع

آزادی احمد آبادی،  قاسم؛ نور محمدی، حمزه (1395). تولیدات فناورانه و علمی ایران  ومقایسه آن با برخی از کشورهای منطقه و جهان در فاصله سال­های 2006-2015.  سیاست­نامه علم و فناوری، 6 (3)، 61-74.

امیری،سعید؛نیککام، نادر؛صاحبی نژاد،مجید (1387) بررسی آماری وضعیت تولید فناوری و ثبت اختراعات مرتبط با فناوری نانو در کشورهای مختلف. سیاست علم و فناوری، 1(3)، 13-1.

انتظاری،یعقوب؛ محجوب،حسن (1392) تحلیل توسعه اقتصاد دانش ایران 1404 انداز بر اساس سند چشم انداز 1404.راهبرد فرهنگ، 24، 65-98.

بهی­زاده، کبری (1395). پایش تعاملات علمی گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه (D8) بر اساس انتشارات پژوهشگران این کشورها، در پایگاه استنادی تامسون رویترز طی بازه زمانی 2005-2014. پایان نامه کارشناسی ارشد، مرکز منطقه­ای اطلاع رسانی علوم وفناوری ، شیراز.
حریری،نجلا؛ ریاحی،عارف(1392). بررسی همکاری­های علمی میان کشورهای عضو پیمان دی هشت؛ نگاهی به نقش ایران در این نوع همکاری­ها و راهکارهایی برای ارتقای آن.فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هفتم،شماره4، 941-919.
طاهری دولت آبادی، بهجت؛ نوروزی چاکلی، عبدالرضا (1394). تحلیل مقایسه­ای کیفیت بروندادهای علمی و ثبت اختراعات کشور ایران و ترکیه بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس وثبت اختراعات آمریکا. دانش شناسی، (29)، 87-100.
عرفان منش، محمد امین (1396). تاثیر همکاریهای بین المللی پژوهشی بر کیفیت تولیدات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مدیریت سلامت، 20(69)، 42-56.
علایی آرانی،محمد؛ نقشینه، نادر(1388). تحلیلی بروضعیت پروانه­های ثبت اختراع ایرانی در اداره­های چهارگانه ثبت اختراع. تحقیقات اطلاع رسانی وکتابخانه­های عمومی(پیام کتابخانه)، 15(4)،167-184.
کرامت­فر، عبدالصمد؛ نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ اسپرایین، فرشته (1394). کمیت یا کیفیت؟ ارزیابی تطبیقی تولید علم ایران، ترکیه ومالزی طی سال­های1996-2013. مجله علم سنجی­کاسپین، (1)، 33-38.
کیان پور، سعید؛ صالحی، علیرضا (1394). سنجش شاخص دستیابی به فناوری و نوآوری در ایران در مقایسه با کشورهای جهان. فصلنامه رشد فناوری، 11(44)، 70-75.
مرادی پور، حجت­الله؛ حاجیانی، ابراهیم؛ خلیفه سلطانی،حشمت (1396). رهیافتی به پیامدهای سیاست­گذاری علم­فناوری در ایران بر اساس تحلیل اسناد بالا دستی. پژوهش در نظام­های آموزشی، 11(37)،178-151.
محمودی  میمند، محمد ؛ ربیعی،علی؛ پرهیزکار،محمد مهدی؛ میرامینی،جواد(1392) ارایه ابزار اندازه­گیری دانایی محوری در بخش علم و فناوری در راستای سند چشم انداز. نشریه علمی پژوهشی مدیریت فردا 35.
مصطفوی، اسماعیل؛ کیانی، حمیدرضا (1394). ارزیابی تطبیقی کشورهای اسلامی پیشرو در تولید علم: مطالعه ایران، ترکیه، مصر وپاکستان در پایگاه اطلاعات علمی ESI. دو فصلنامه دانشگاه شاهد، 1(1).
منصوری، علی؛ عصاره، فریده (1389). کشورهای پیشرو جهان اسلام در پایگاه وب آو ساینس. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 81(1)، 147-170.
نگاهی به توانمندیها و همکاری­های گروه هشت کشور مسلمان(D8) (1389). پارک فناوری پردیس، 22: 55-61.
نگهبان، محمدباقر(1396).تحلیل رابطه میان بروندادهای علمی کشورهای برترجهان و میزان ثبت اختراع.پژوهش­نامه علم­سنجی،3(1)، 119-109.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ قضاوی، رقیه؛ طاهری،بهجت (1394). ارزشگذاری شاخص­های ارزیابی پژوهش در حوزه­های مختلف علوم در ایران. سیاست علم و فناوری،7(4)،40-31.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ مددی، زهرا(1394). توصیف مقایسه­ای تولید علم وپیشرفت فناوری کشورها: آیا افزایش تولید علم به منزله پیشرفت فناوری است؟. پژوهش­نامه کتابداری واطلاع رسانی،5(1)،204-192.
وحیدی، امین ؛ علی احمدی، علیرضا (1396). ترسیم و تحلیل الگوی اسلامی ایرانی نظام علم و فناوری ایران بر اساس اسناد بالادستی باروش شناسی. SODA پژوهش های مدیریت راهبردی، سال 23، شماره 67، 123-148.
 
Breschi, S., Lissoni, F. & Montobbio F. (2005). The scientific productivity of academic inventors: new evidence from Italian data. http://eco.uninsubria. it/webdocenti/fmontobbio/papers/EINT2007.pdf.
 
 Fu, H. Z., Chuang, K. Y., Wang, M. H. & Ho, Y. S. (2012). Characteristics of research in China assessed with Essential Science Indicators. Scientometrics, 88(2), 841-862.
Han, Y. J. (2007). Linking science and technology with industry. Journal of Technology Management & Innovation, 2(2)7-17.
Lambis-Miranda, H.A., Garzon, A.J. & Valencia, G.E. (2018). Comparative analysis of the world’s scientific production in the area of sustainable development and environmental impact. Chemical Engineering Transactions, 65, 235-240.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار