آینده نگاری مشارکتی؛ راهبردی اثربخش در سیاستگذاری های نهاد دانشگاه

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی جایگاه راهبرد آینده نگاری مشارکتی در فرایند سیاست گذاری های نهاد دانشگاه است که به روش کیفی و از راه تحلیل محتوا انجام شده است. شرایط بسیار پیچیدۀ عصر حاضر و تغییرات پرشتاب و فزایندۀ علم و فناوری، دانشگاه هایی هوشمند و پویا را می طلبد که نه فقط شیوۀ مواجهه با این تغییرات را بدانند، بلکه با معماری علمی آینده، جهان مطلوبِ خود را ترسیم کنند. درحقیقت، رهبران بسیاری از دانشگاه ها پیش از آنکه در تغییرات زیست بوم خود حل و موجب ناکارآمدی سیستم شوند، آن ها را شناخته و با تشکیل شبکه ای از ذی نفعان و به کارگیری راهبرد آینده نگاری در سیاست گذاری های این نهاد، به تدوین چشم انداز مناسب و سیاست های مدنظر آن همت گماشته اند. تدوین سیاست به شیوۀ مشارکتی موجب شناسایی نقاط قوت و ضعف و تهدید و فرصت هایی شده است که دانشگاه با آن ها مواجه بوده و برای دستیابی به رسالت خویش از آن ها بهره برده یا با تأمل و دقت بیشتری تصمیم گیری کرده است. سیاست گذاری های اعمال شده در این شبکه به علت مشارکت ذی نفعان در اتخاذ آن ها قابلیت اجرایی دارد و سیستم دانشگاه را به سمت تضمین کیفیت هدایت می کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Collaborative Foresight: An Effective Governance of University Policy Making

نویسندگان [English]

  • Akram Talebi 1
  • Muhammad Ali Nemati 2
1
2
چکیده [English]

The purpose of the present study is to investigate the position of collaborative foresight strategy in policy making procedure of universities. This is a qualitative research carried out through content analysis. Rapid and increasing changes in science and technology, at the very sophisticated conditions of the present age, may require smart universities that not only know how to face the aforementioned changes, but also are capable of drawing the desired world through future scientific architecture .Indeed, today, university leaders may identify ecosystem changes prior to system involvement and inefficiency, and seek for proper perspectives and considered policies by designing stakeholder network and employing collaborative foresight strategy for policy making. Collaborative policy making may lead to identification of strengths, weaknesses, threats, and opportunities the university may encounter and enjoy for mission completion or more thoughtful
decision making. Due to stakeholders’ collaboration, the adopted policies are applicable leading university system toward ensured quality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foresight
  • Collaborative Foresight
  • Effective Governance
  • Policy Making
منابع
منابع
احمدی، کیومرث (1394). آیندهپژوهی سازمانی؛ ضرورتها، مفاهیم، روشها و روندها. تهران: ترمه.
بزرگی، محمدرضا (1388). «روش‌های پژوهش در حوزۀ آینده‌اندیشی»، مجلۀ کتاب ماه علوم اجتماعی، 14، 14-19.
پدرام، عبدالرحیم و جلالی‌وند، عباس (1392). مقدمهای بر آیندهپژوهی. تهران: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
تقوی گیلانی، مهرداد و غفرانی، محمدباقر (1379). «مطالعات و روش‌های آینده‌شناسی». فصلنامۀ رهیافت، 22، 65-73.
تقوی، مصطفی (1392). بصیرت‌های آیندهپژوهان حرفهای. تهران: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
خزایی، سعید و الهی دهقی، ایرج (1391). «عوامل موفقیت در آینده‌نگاری ملی». فصلنامۀ مطالعات آیندهپژوهی، 1(2)، 5-25.
خوش‌دهان، علی (1388). آینده‌پژوهی با تکنیک سناریونویسی. تهران: انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
خیرگو، منصور و شکری، زینب (1390). «توسعۀ فرایند سیاست‌گذاری با استفاده از راهبرد آینده‌نگاری». فصلنامۀ علمی و پژوهشی مدیریت نظامی، 11(42)، 103 تا 126.
حسنوی، رضا و همکاران (1392). «طراحی مدل تأثیر آینده‌نگاری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری در سطح ملی با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری». فصلنامۀ علمی و پژوهشی سیاست علم و فناوری، 6(1)، 21-34.
دفتر همکاری‌‌‌‌‌‌های فناوری ریاست جمهوری (1381). «گذری بر تجربیات»، گزارش دوم گروه پژوهش آینده‌نگری فناوری.
زارعیان، آرمین و ستارزاده، مریم (1390). «رهیافتی در باب چگونگی و ماهیت آینده‌پژوهی»، مجلۀ دانشکدۀ پرستاری ایران ارتش جمهوری اسلامی ایران، 11(1)، 1-5.
سریرافراز، محمد و صبیحی، شکوفه (1388). «تبیین آینده‌نگاری نوآوری در تحقیق و توسعه در افق ایران 1404». هشتمین همایش ملی مراکز تحقیق و توسعۀ صنایع و معادن.
طباطباییان، سید حبیب‌الله و قدیری، روح الله (1386). «متغیرهای مؤثر بر انتخاب ابعاد در یک پروژۀ آینده‌نگاری». فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، 2(7)، 55-80.
عباسی شاهکوه، کلثوم، سلطانی دلگشا، محمد، واحدیان، افسانه و عبدالهی، علی (1387). «ارائۀ چارچوب فرایندی برای آینده‌نگاری مبتنی‌بر روش فراترکیبی». فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، 3(11)، 45-74.
علی‌احمدی، علیرضا، ثقفی، فاطمه و فتحیان، محمد (1390). «قابلیت‌های رویکرد آینده‌نگاری در شبکه‌سازی فعالیت‌ها و ایجاد مزیت رقابتی». نشریۀ مدیریت فردا، 21، 3-14.
گروه مطالعات آینده‌نگر (1391). ضرورت‌ها و مبانی معرفتشناختی آیندهپژوهی. پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فراستخواه، مقصود (1392). «چارچوبی مفهومی برای برنامه‌ریزی مبتنی‌بر آینده‌اندیشی در دانشگاه». فصلنامۀ پژوهش و برنامهریزی درآموزش عالی، 19(3)،1-21.
گروه آینده‌‌اندیشی بنیاد توسعۀ فردا (1384). روشهای آینده‌نگاری تکنولوژی. تهران: انتشارات گلبان.
مافی، فرزانه (1388). «پژوهشی در حوزۀ آینده‌پژوهی». پژوهشنامۀ پژوهشکدۀ تحقیقات راهبردی، 23.
مهدی‌زاده، جواد (1388). «برنامه‌ریزی برای ساختن آینده». فصلنامۀ جستارهای شهرسازی، 28 و 29، 6-13.
مهدی، رضا (1394). «آینده‌شناسی آموزش عالی: راهبردها و پیامدهای سازگاری دانشگاه با محیط و جامعه». فصلنامۀ فرایند مدیریت توسعه، (1)28، پیاپی 91
مرادی پور ، جنت الله؛ مهدی نوروزیان(1384)،" آینده پژوهی، مفاهیم و روشها"، تهران، فصلنامه رهیافت ، شماره 36
میتچیتچ، پیئرو (1391). پنج عینک آینده‌نگری: چگونه با کمک مدل Eltville آینده را بهتر پیش‌بینی و درک نماییم. ترجمۀ بهاره آدمیت. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
نورمحمدی، حمزه علی ( 1392). «میزگرد علم‌سنجی و مسائل آینده، سند چشم‌انداز نقشۀ راه ترسیم نقشه علمی». ماهنامۀ کلیات اطلاعات، ارتباطات و دانششناسی، 16(10).
یوسفی، ام البنین و وکیلوند عبدالهی، امین ( 1392). «دورنمای صنعت خودروی ایران در گذر چالش‌های جهانی». دومین همایش ملی آینده‌پژوهی، تهران.
Artturi Piirainen, K., Allan Dahl, Andersen and Per Dannemand, Andersen (2016). “Foresight and the third mission of universities: the case for innovation system foresight”. Foresight, 18(1), 24–40.
Barnett, R. (2000). “University knowledge in an age of super complexity”. Higher Education, 40(4), 409–422.
Bootz, J. (2010). “foresight and organizational learning: a survey and critical analysis”, Technol. Forecast. Soc. Chang, 77, 1588–1594.
Conway, M.K. (2001). “The swinburne experience: Integrating foresight and strategic planning [online]”. Scenario and Strategic Planning, Ark Publishing: London, 3(4),12-16.
Gavigan, P. James. and Fabiana, Scapolo (2000). Foren Workpackage 3, IPTS, Seville
Gavigan, J.P. and Scapolo, F. (2001). Foren Guied-Foresight for Regional development Network-A practical Guide to Regional Foresight, European Commission, december
Havass, A. (2004). Innovation policy & Technology Foresight, Institute of economics, Hungarian Academy of Science.
Hines, A. (2008). Thinking About the Future, Management Forum Series in the 2007-2008.
Keenan, M. (2007). “Overview of methods used in foresight”. UNIDO Technology Foresight Training Programme for CEE/ NIS.Bratislava (Slovakia).
Kerdini. S. and Hooge. S. (2013). “Can strategic foresight and creativity tools be combined? Struturing conceptual framework for collective exploration of the unknow”. Available in www.Hal-mines.com.
Major, E. and Cordey-Hayes, M. (2000). “Knowledge translation: A new perspective on knowledge transfer and foresight”. Journal of Future Studies, Strategic Thinking and Policy, 2(4), 411-423.
Miles, I. and Keenan, M. (2002). Practical guide to regional foresight in the United Kingdom. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
Nyiri, Lajos (2003). “Foresight as a Policy- making Tool”,
Popper Villarroel, R., & Popper, R. (2009). Mapping Foresight: Revealing how Europe and other world regions navigate into the future. Luxembourg: Publications Office of the European Union, European Commission.. Publication link: c1027214-c153-4a93-a677-ed4c2231ef1a
.
Reger, G. (2001). “Technology Foresight in companies: From an Indicator to a Network and process perspective”. technology Analysis & Strategic Management, 13(4), 533-553.
Slaughter, R. (1995). “The Foresight principle: Cultural Recovery in the 21st century”. Technology Analysis & strategic management, https://www.amazon.com .PP. 105.
Unido (2005). Unido Technology foresight manual, Organizetion and method. Vienna.
Weigand, K., Flanagan, T., Dye, K. and Jones, P. (2013). “Collaborative foresight: Complementing long-horizon strategic planning, ScienceDirect, Technological Forecasting & Social Change 85”, http://rc.majlis.ir
White, Byron and Eckel, Peter (2008). Leadership Challenges Higher Educationp The for Collective Foresight: Future”. American Council on Education (ACE), Washington DC.