دریچه ای به روز جامعه شناسی فناوری - مروری بر مطالعات اجتماعی علم و فناوری

نویسنده

دانشجوی دکترای جامعه شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

جامعه شناسی درباره فناوری چه می تواند بگوید؟ از زمان شکل گیری جامعه شناسی و به ویژه از زمان به وجود آمدن شاخه جامعه شناسی معرفت تا چند دهه پیش، همه صورت های معرفت بشری در قلمرو تحلیل جامعه شناسی تعریف می شد به جز 2 قلمرو علوم طبیعی و فناوری. به بیان دقیق تر، در حالی که همه حوزه های معرفتی بشری، از جمله باورها، اسطوره ها و نهادهای اجتماعی بشری، از هر جهت مورد تحلیل جامعه شناختی قرار می گرفت و فرآیند برساخته شدن و تغییر و تحول آن ها تحلیل می شد، علم و فناوری به مثابه جعبه سیاه تلقی می شدند که جامعه شناسی حق ورود به آنها و تحلیل سازوکارهای درونی رشد و توسعه (برساخته شدن) آن ها را نداشت، چون علم معرفتی عینی محسوب می شد و فناوری نتیجه محصول این معرفت عینی. اما از نیمه دوم قرن بیستم میلادی با ظهور فیلسوفان و جامعه شناسان علمی مانند کوهن و وینچ و غیره و پذیرش گسترده برساختارگرایی اجتماعی، این جعبه سیاه علم و فناوری بر روی جامعه شناسان گشوده شد و علم و فناوری به عنوان برساخته های اجتماعی، همانند دیگر معرفت ها و محصولات بشری، موضوع بررسی جامعه شناسی قرار گرفت. در حوزه علم برنامه تجربی نسبی گرایی (EPOR) و در حوزه فناوری رویکرد برساخته شدن اجتماعی فناوری (SCOT) از روشن ترین صورتبندی های ارائه شده مرتبط با مطالعات متاخر علم و فناوری هستند که در این مقاله به معرفی آن ها می پردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction to Sociology of Technology: Review of Social Studies of Science and Technology

نویسنده [English]

  • Abolfazl Morshedi
چکیده [English]

What the sociology can say about technology? Since the genesis of the sociology and especially since the introduction of sociology of knowledge to last decades, all forms of knowledge was defined as the subject of  sociology, expect natural science and technology. In other word, science and technology was considered as a  “Black Box” that sociology couldn’t enter into to analyze the internal mechanisms of construction of them. It  was so because science was considered as “objective” knowledge and technology as product of it. But, since  the second half of 20th century and by appearance the philosophers and sociologists of science such as Kuhn  and winch and so on, science and technology “Black Box” was disclosed to sociology and science and  technology as “social construction” were subject of sociological analysis. In the domain of science EPOR and in  the domain of technology SCOT is the most wellknown formulation of latest studies of science and technology, that in this article, we review them.