دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
سرمقاله
5
6
FA
بررسی ساختار صنعت نفت در کشورهای مختلف جهان دو الگوی مختلف توسعه را نشان میدهد. الگوی توسعه مبتنی بر بهرهبرداری و الگوی توسعه مبتنی بر صنعت و تکنولوژی.<br />الگوی بهرهبرداری که بخش اعظمی از کشورهای نفتخیز جهان، صنعت نفت خود را مطابق آن پایهریزی کردهاند بر اساس بهرهبرداری از مخازن نفت و گاز به وسیله سرمایه خارجی و تکنولوژی وارداتی و تولید ارزش افزوده از فروش آن است. کشورهایی که از این الگو تبعیت میکنند حفظ سهم تولید نفت در بازار جهانی و تأمین مطمئن نیاز انرژی دنیا را به عنوان هدف استراتژیک دنبال میکنند و توسعه تکنولوژی هدفی فرعی در برنامهریزی آنها محسوب میشود.<br />این کشورها سرمایه و تکنولوژی را به صورت قراردادهای مشارکتی، خدماتی یا پیمانکاری و امتیازی از منابع خارجی استخدام میکنند و از محل عایدات فروش نفت به صورت مستقیم یا غیر مستقیم هزینهها، سود یا سهم مشارکت طرف مقابل را میپردازند.<br />کشورهای نفتخیزی مانند عربستان سعودی، قطر و عراق و ایران، علیرغم تلاشهای انجام شده در هر یک، از این الگوی توسعه پیروی میکنند. به همین دلیل، پس از سالها سابقه در این صنعت هنوز نمیتوانند مستقلاً از منابع عظیم نفت و گاز خود بهرهبرداری نمایند. <br />صنعت نفت ایران مثال روشنی از مدل توسعه مبتنی بر بهرهبرداری است. هرچند صنعت نفت در ایران از توان فنی و مهندسی خوبی نسبت به کشورهای نفتخیز منطقه خلیج فارس برخوردار است اما بسیاری از فعالیتهای توسعهای در این صنعت به وسیله سرمایه و تکنولوژیهای خارجی انجام میگیرد و درصد عمده کالا و تجهیزات مورد نیاز این صنعت از خارج تأمین میشود. <br />ویژگی دیگر کشورهایی که از این الگو تبعیت میکنند وابستگی اقتصادی به درآمدهای نفتی است. وابستگی به درآمدهای نفتی دولتها را به راههای زودبازدهی متوجه میکند و از توجه به توسعه صنعت نفت که نیازمند زمان و کسب تجربه است دورتر میکند. <br />در مقابل این دسته، گروهی از کشورها، توسعه صنعت نفت خود را بر اساس توسعه تکنولوژی یعنی توان علمی و فنی اکتشاف، تولید و فرآورش نفت قرار دادهاند. این کشورها کوشیدهاند زیرساختهای نهادی و انسانی لازم برای انجام فعالیتهای مهندسی، بهرهبرداری و توسعهای را ایجاد کرده و به این وسیله منابع خود را استحصال کنند یا در انجام پروژههای کشورهای نفتخیز سهیم شوند.<br />سهم این دسته از کشورها از درآمد صنعت نفت در موارد زیادی به مراتب از کشورهای صاحب منابع نفتی بیشتر است. وابستگی تکنولوژی کشورهای نفتخیز به صاحبان فنآوری، این کشورها را ناگزیر میکند بخش بزرگی از ثروت نفتی خود را به این شرکتها بدهند و در چنبره سلطه فنی آنها زندگی کنند.<br />این الگو طیف وسیعی از کشورهایی مانند آمریکا، نروژ، ژاپن یا حتی هند و چین را در بر میگیرد. وجه مشترک این کشورها، نگرش به تکنولوژی و توانمندیهای فنی و مهندسی به مثابه ابزار اصلی حضور در بازار رقابت و کسب درآمد و تلاش برای کسب درآمد از صنعت نفت و تأمین مطمئن انرژی کشور است. <br />الگوی توسعه مبتنی بر تکنولوژی به مراتب نسبت به توسعه مبتنی بر بهرهبرداری مخازن نفتی ارجحیت دارد. ایجاد رونق اقتصادی، قطع وابستگی، درآمد بالا و اشتغالزایی از جمله مزایای این الگو محسوب میشود. <br />اتخاذ این الگو و پیاده کردن آن، زیرساختهای فرهنگی، انسانی و سازمانی خاصی را میطلبد که در کشورهای دسته اول وجود ندارد.مهمترین مانع توسعه صنعت و تکنولوژی نهادینه شدن رویکرد بهرهبرداری در ذهن و اندیشه مدیران عالی و کارشناسان نفتی کشور و عدم آگاهی ایشان از راه و روش توسعه صنعتی است. <br />غالب این مدیران که کارشناسان بهرهبرداری یا مدیران سیاسی هستند که در محضر همین کارشناسان تلمذ کردهاند راه تحقق الگوی صنعتی را نمیشناسند و حوزه سیاسی هم که به مصرف درآمدهای نفتی عادت دارد پشتیبانی لازم را از آنها به عمل نمیآورد. به عنوان مثال سرمایه لازم برای توسعه صنعت از فروش نفت و گاز را تامین نمیکند یا سازوکارهای قانونی لازم برای استقلال عمل مدیران را فراهم نمیآورد.<br />اختلاف اساسی نگرش مبتنی بر بهرهبرداری با توسعه تکنولوژی در تعریف این دو گروه از تکنولوژی و نقش آن در توسعه قرار دارد. از دید گروه نخست تکنولوژی به معنی ابزارآلات و تجهیزات و ماشینآلات بهرهبرداری از منابع نفتی است. اما از نگاه دوم تکنولوژی شرط اساسی توسعه و ابزار حضور و رقابت در بازار است. از این زاویه فناوری مجموعهای از نرمافزار انسانی و سازمانی و سختافزار ماشینی است که توان تولید یا بهرهبرداری منابع نفتی را ایجاد میکند. <br />نگرشی که به دنبال کسب سود راحت و آنی از مخازن نفت و گاز است حوصله لازم برای سرمایهگذاری در توسعه زیرساختهای نهادی و انسانی را ندارد و به جای ملاحظه خود در رقابت جهانی صنعت نفت خود را در بازار رقابت فروش نفت خام و گاز ملاحظه میکند و به این حضور افتخار میکند. فراتر از این نگرش, مدیریت صنعت نفت در این دسته از کشورها گرفتار نوعی عدم اعتماد به نفس است که اصولا رسیدن به توانمندیهای تکنولوژی ملی را در حد خود نمیبیند و به مصرف دستاوردهای تکنولوژیک خود بدین است. <br /><br />
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1302.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1302_6c320865942be5638eec2662f97560c5.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
فناوری در صنعت نفت
7
16
FA
دکتر سید کامران باقری از جمله معدود متخصصین حوزه سیاستگذاری و مدیریت فناوری در صنعت نفت است. از ایشان کتب، مقالات و تحلیلهای متعددی در حوزه مدیریت فناوری، نظام نوآوری و مسائل صنعت نفت منتشر شده است. علاوه بر این دکتر باقری بیش از یک دهه با پژوهشگاه صنعت نفت و نهادهای متولی توسعه فناوری این صنعت همکاری داشته و از نزدیک در جریان تغییر و تحول در حوزه پژوهش و توسعه فناوری صنعت نفت قرار داشته است. سیاستنامه حضور آقای باقری در این گفتگو را ارج میگذارد.
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1293.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1293_3d3afb4d7f4c515b6afcc12aeb2ac003.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
رابطه دولت و نفت - پیشنهاد الگوی مطلوب
17
38
FA
قادر
شادی وند
کارشناس معاونت برنامهریزی وزارت نفت
پس از کشف نفت و استخراج آن درآمدهای نفتی نقش مهمی در اداره امور جامعه یافت و نحوه استفاده از درآمدهای نفتی شکل خاصی به اقتصاد کشور بخشید به طوری که ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی را به نوع رابطه دولت و درآمدهای نفتی میتوان بازگردانید. در این مقاله شیوه استفاده از درآمدهای نفتی و الگوی کلی هزینه این درآمد از کشف نفت تا پایان برنامه پنجم توسعه بعد از انقلاب اسلامی مورد بررسی و آسیبشناسی قرار گرفته است. همراه با آن، نحوه استفاده از درآمدهای نفتی در چند کشور مطالعه شده و با نگاهی به این تجارب، الگوی مطلوبی برای رابطه دولت و نفت پیشنهاد شده است. <br /><br />
صنعت نفت,رابطه دولت و نفت,نقش نفت در اقتصاد
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1294.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1294_215cd90e9384144ce2ffbe0531015887.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
راهبرد شرکت های ملی نفت در بازارهای جهانی نفت و گاز
39
60
FA
میثم
قاسم نژاد
دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
ghasemnejad@sharif.ir
بازار جهانی انرژی، به خصوص انرژیهای تجدیدناپذیر در دهههای اخیر شاهد تحولات شگرفی بوده است. قسمت اعظم منابع نفت و گاز متعارف در اختیار شرکتهای ملی نفت است که دلالتهای مهمی برای بازارهای انرژی دارد. NOCها علاوه بر بیشینهسازی سود، بازتوزیع ثروت نفت در جامعه، دیپلماسی انرژی، امنیت انرژی و توسعه اقتصاد ملی را دنبال میکنند. این اهداف باعث میشوند تا عملکرد اساسی NOCها که حفاظت از ثروت ملی است، تحت تأثیر قرار گیرد. لذا ایجاد سازوکارهایی برای حفظ توازن میان این اهداف تجاری و غیرتجاری به منظور ایجاد بهترین عملکرد در طولانی مدت به عنوان یکی از مهمترین دغدغههای این شرکتها به شمار میآید. با توجه به افزایش مصرف انرژی در کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و افزایش مخارج رفاهی دولتهای آنها، به نظر میرسد NOCهای عمده در خلیج فارس و روسیه و آمریکای جنوبی برای تدوام سرمایهگذاری کافی جهت پوشش دادن افزایش تقاضای نفت در ایالات متحده، چین و اقتصادهای نوظهور در آسیا و نقاط دیگر با مشکلات جدی مواجه شوند. به نظر میرسد که مطالعه و بررسی امکان ورود به بخش پاییندستی صنعت در سطح بینالمللی باید به عنوان یکی از مهمترین دغدغههای شرکت ملی نفت ایران مطرح باشد. چرا که علاوه بر کسب منافع اقتصادی، میتواند به عنوان اهرمی برای جلوگیری از ایجاد فشارهای بینالمللی نیز تلقی شود.<br /><br />
شرکتهای ملی نفت,شرکتهای بین المللی نفت,بازار نفت,استراتژی انرژی
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1295.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1295_8aeca6577d54f78018a22d5c61ad2d79.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
بررسی نقش عراق در تحولات آتی بازار جهانی نفت
61
80
FA
علی
طاهری فرد
دکتری اقتصاد، استادیار دانشگاه امام صادق (ع)
مهدی
اخوان
دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بینالمللی نفت و گاز، دانشگاه امام صادق (ع)
حجت الله
برامکی
دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بینالمللی نفت و گاز، دانشگاه امام صادق (ع)
کشور عراق در جمع پنج کشور دارنده بیشترین ذخایر نفت خام و 15 کشور دارنده ذخایر گاز جهان قرار دارد. برنامه 10 ساله توسعه میادین نفت و گاز این کشور از سال 2008 آغاز شده و تاکنون 4 دور مناقصه طی سالهای 2009 تا 2012 برگزار نموده است. تولید نفت این کشور در سال 2012 به 2/3 میلیون بشکه در روز رسید و این کشور با پیشی گرفتن از ایران به سومین صادرکننده نفت جهان تبدیل شد. نااطمینانی جدی در خصوص حجم ذخایر و تولید نفت خام عراق وجود دارد و منابع مختلف، آمار متفاوتی را ارائه میکنند. عراق برای توسعه میادین نفتی خود با چالشهای جدی روبرو است که برخی از آنها عبارتنداز: کمبود پایانههای صادراتی، کمبود برق، کمبود آب برای تزریق به میادین نفتی، ناامنی، محدودیتهای حفر چاه و سایر تأسیسات بالادستی، ابهامات حقوقی و قانونی، محدودیتهای نیروی انسانی متخصص و عدم تأمین مالی کافی.حضور مؤثر و متعدد شرکتهای چینی در میادین عراق به خوبی نشاندهنده توجه ویژه و راهبردی چین به منابع هیدروکربوری عراق برای تأمین مصارف آینده این کشور است. این مسأله میتواند موجب شود تا به تدریج نفت عراق جایگزین نفت ایران در چین گردیده و راهبرد انرژی چین از ایران به سمت عراق متمایل شود. به عبارت دیگر شرایط برای تداوم و افزایش گستره تحریم نفتی ایران به خوبی فراهم شده است.
عراق,نفت,شرکتهای بین المللی نفتی,توسعه ذخایر
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1296.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1296_73f27ba89c2b310bb89f882c3be0f6da.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
پیامدهای توسعه گاز رسی بر بازار جهانی انرژی
81
94
FA
سید روح الله
رضوی
دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بینالملی نفتی، دانشگاه امام صادق (ع)
انقلاب گاز رُسی در ایالات متحده آمریکا نااطمینانیهای زیادی در بازار جهانی گاز ایجاد کرده است. در حال حاضر تنها تولیدکننده گاز رُسی در جهان کشور آمریکاست. اگر این فناوری قابلیت تکثیر و انتقال به سایر نقاط جهان را داشته باشد و بتواند بر چالشهای پیش رو برای توسعه غلبه نماید، آنگاه در آینده نه چندان دور گاز ارزان در اختیار مصرفکنندگان گاز خواهد بود. پیشبینی میشود در صورت توسعه مناسب حوزههای گاز رُسی، تولید این گاز سهم 20 درصدی در تأمین گاز جهان داشته باشد. در حال حاضر در سه حوزه فنی، اقتصادی و زیستمحیطی چالشهایی جدی برای توسعه گاز رُسی وجود دارد. در بخش فنی، محدودیت دسترسی سایر کشورها به فناوریهای توسعه گاز رُسی، نیاز به حفاری چاههای بسیار زیاد، ضریب بازیافت پایین این ذخایر، محدودیت دسترسی به آب و تراکم بالای جمعیت در مناطق قابل استحصال، پیش روی این حوزه قرار دارد. در بخش اقتصادی نیز هزینه بالای تولید و نااطمینانی به قیمتهای آینده گاز طبیعی از مهمترین چالشهاست. در بخش محیطزیستی نیز افزایش انتشار گازهای گلخانهای، آلودگی آبهای زیرزمینی به جهت عملیات شکست هیدرولیکی با مواد شیمیایی، افزایش احتمال زمین لرزه، آلودگی آب بازفرآوریشده به مواد رادیو اکتیو و احتمال نشت گاز رُسی به هوا و حوزههای آبی از چالشهای محیطزیستی است.<br /><br />
گاز رُسی,گاز طبیعی,بازار جهانی گاز
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1297.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1297_24bcb736c3ad4891e5a47ddd660a00c7.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
پالایشگاه یا پتروپالایشگاه: انتخاب گزینه برتر برای کشور با رویکرد کسب و کارگرا
95
116
FA
رضا
بندریان
عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت
با تغییر ساختار مصرف فرآوردههای نفتی در کشور و با توجه به تولید اندک پروپیلن در مجتمعهای پتروشیمی کشور، از یک سو صنایع پتروشیمی با هدف تولید پروپیلن به فکر استفاده از فرآوردههای نفتی به عنوان خوراک میباشند و از سوی دیگر تولیدکنندگان این فرآوردهها (پالایشگاههای نفت) نیز در اندیشه یافتن جایگزینی برای مصرف فرآوردههای نفتی میباشند. براین اساس ایده پتروپالایشگاه به عنوان یک گزینه برای پاسخگوئی به چالش مذکور مطرح است. این مطالعه با بهرهگیری از رویکرد کسب وکارگرا به بررسی ایده پتروپالایشگاه در سناریوهای مختلف پتروپالایشگاهی پرداخته است. علیرغم اینکه توسعه پتروپالایشگاهها براساس کراکینگ نفتا یا کروسین (به عنوان گزینه برتر نسبت به آروماتیک سازی)، تولید پروپیلن بیشتری دارد و مطالعات نشان دهنده افزایش نرخ بازگشت سرمایه به میزان 18% نسبت به پالایشگاه تنها است، اما از دیدگاه رویکرد کسب وکارگرا، ایده پتروپالایشگاه چشم انداز مثبتی برای شرایط ایران ندارد.<br /><br />
پالایشگاه,پتروپالایشگاه,رویکرد کسب و کارگرا
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1298.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1298_60095043cb8ead9c56609ac12deb4f5b.pdf
دانشگاه صنعتی شریف (پژوهشکده سیاستگذاری)
ناشر: پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سیاست نامه علم و فناوری
2476-7220
2717-1973
05
4
2016
01
21
مروری بر چالش های نظام طبقه بندی کالا در شرکت ملی گاز ایران
117
126
FA
بابک
رضایی نژاد
مدیر عامل شرکت ایرانیان بانژ
عباس
قیومی ابرقویی
کارشناس مدیریت پژوهش شرکت ملی گاز ایران
ab_qaumi@yahoo.com
کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت، پس از خریداری مطابق قواعد خاصی طبقهبندی میشوند. این فرآیند که یکی از بخشهای اصلی زنجیره تأمین به شمار میرود با چالشهای چندی روبروست که فرآیند تأمین کالا در شرکت ملی گاز ایران را با دشواری روبرو کرده است. اصلاح این مسائل نیازمند شناخت عمیقی از دلایل بروز آنها است و بدون شناخت علتها، گامی اساسی در جهت رفع آنها نمیتوان برداشت. در این مقاله همراه با بررسی تجربه پروژه «استانداردسازی قطعات انحصاری خارجی نفت و گاز در جهت بومی سازی برای 3000 قطعه» مسائل گریبانگیر طبقهبندی کالا مورد بحث و بررسی قرار میگیرد و دلیل پیشآمد آنها تشریح میشود. این دلایل مبتنی بر بررسی کارشناسی مسئله به کمک بحث و گفتگو با صاحبنظران، مطالعه روند انجام کار و سابقه آن در شرکت ملی گاز است. <br /><br />
تامین کالا,صنعت نفت,کدگذاری کالا
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1299.html
https://stpl.ristip.sharif.ir/article_1299_2e89a78eb5f9dc74ee533b6686f210ed.pdf